1150 lat temu dynasta Piastów przejęła władzę na ziemiach Polski

1150 lat temu narodziła się Polska, przynajmniej w mniemaniu przywódcy jednej z polskich partii klerykalnych w czasach 1863 roku. Tyle bowiem zdołałem wyczytać w archiwum gazety (Die Grenzboten: Zeitschrift für Politik, Literatur und Kunst, Tom 1; Tom 22) , które przeszukałem dla opisania tych "wiekopomnych" zdarzeń. Temat opracowują historycy, a ja nie wytrzymałem i dzielę się notatkami:

Bez urazy dla nikogo, ale nie wiem czy polska historia jest w ogóle poprawnie zbadana i zinterpretowana. Przeglądając archiwa byłem w stanie wyciągnąć olbrzymią ilość materiałów (co prawda nie polskich, te są cyfrowo niedostępne, a na moim komputerze czytnik polskich bibliotek cyfrowych po prostu nie działa, mimo posiadania systemu Windows 7, a może też- z powodu posiadania takiego systemu. Nie mam pojęcia).

Oto w Kruszwicy zachodzą wydarzenia, które rzucają olbrzymi, gigantyczny cień na losy kraju. Wydarzenia roku 823 są niespotykaną tragedią, zdobiącą działy literatury i intrygujących historii wielu gazet i publikacji o historii ludzkości.

Do roku 823 Rzeczpospolita jest organizmem federalnym, zapewne powstałym w formie federacji plemiennej. Kronikarze Polski wspominają o pojedynczych przywódcach politycznych tamtych czasów. Byli oni odwoływalni z "centralnego" stolca, i w taki sposób opisywali historię kraju cudzoziemcy, niekiedy pełni podziwu dla konstrukcji pozwalającej odwoływać przywódców Rzeczpospolitej.

Do roku 823 władze w Polsce były w pełni obieralne. Każdy "kmieć" miał prawo być królem, o ile wykazał się męstwem lub sprytem. Przy czym oszukiwano, jak donosi historia o wyborze króla metodą wyścigu konnego, jak w starożytnej Grecji. Historia ta powtarza się na kartach wielu publikacji, przy czym wersje różnią się głębią szczegółów, sugerując że źródeł może być więcej.

Co się stało w roku 823 (lub 830, jak chce część źródeł)? Oto w straszliwych i nieprawdopodobnych okolicznościach ginie cała dynastia Popielidów, wraz ze "stryjkami"- członkami kolegium elektorskiego, zwanymi też senatorami, których liczba waha się od 20 do 40. Mieli oni być książętami szeregu ziem.

Z wielkiej kaźni wyjawia się Piast Kołodziej, podobno mądry i roztropny, bardzo dobrze przedstawiony. Podobno w jego domu same mnożą się trunki i potrawy. Goście zawsze są syci. Bezkrólewie miało trwać kilkanaście lat. Frakcje podzieliły się na frakcje, kraj pogrążył się w chaosie.

Wg części źródeł Piast nie objął stolca- pozostał zwykłym wojewodą, przywódcą wojsk na czas niepokoju. Władzę objął dopiero jego syn, wódz armii, będąc już formalnie księciem. Stało się to wg tego źródła ok. 863/ 863 r.

O federalnej strukturze kraju już więcej nie słychać. Dawne dzielnice oderwały się, usamodzielniły. Kraj się rozpadł, zaginęła nawet pamięć o owym - najprawdopodobniej związku o charakterze federacji. Był to ustrój który zapewniał utrzymanie imperium o ogromnej rozległości.

"Pomorzanie nad morzem mieli handlowne miasto i wódz ich Ismar Włodzimirz stał się pamiętny w wojnie na morzu z Duńczykami. Polanów czyli Polaków były miasta Poznań, Gniezno, Kruszwica, w których panowali Leszkowie i Popielowie, o których powieści nic pewnego nie przynoszą. Za ostatniego Popiela pana wcale gnuśnego był wodzem Ziemowit syn Piasta. Ten Ziemowit w domowem zamięszaniu opanował tron Popielów i tym sposobem zostawszy królem polskim roku 860 począł granice małego królestwa tego rozprzestrzeniać. Taka była Sławiańszczyzna w wieku IX i X i tak poczęło się państwo polskie i władanie w nim familii Piasta."

"Polska, dzieje i rzeczy jej: Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane"  Autor: Joachim Lelewel

Co zaś stało się w Kruszwicy z ówczesnym kolegium elektorskim, owym senatem, jak chce jedno ze źródeł?

Wydarzenia z 823 r (830 r. wg części źródeł)

Oto mamy rok 823, a wg niektórych źródeł- 830. Ówczesne ziemie polskie są prawdziwym imperium, sądząc z potwierdzonych, co należy podkreślić, przede wszystkim w licznych źródłach obcojęzycznych, doniesieniach o ogromnej rozciągłości terytorialnej ówczesnego wczesnośredniowiecznego organizmu państwowego.

Wydaje się, że możliwe jest istnienie zorganizowanego, rozległego obszarowo organizmu państwowego. Sądząc z opisów, ówczesny król był wybierany i akceptowany przez kolegium książąt i elektorów. Zaliczało się do niego także 20 książąt pomorskich, pochodzących z jednej dynastii.

Źródła wspominają o śmierci całej tej dynastii podczas suto zakrapianego wieczoru w ówczesnym Crusphicia oppidum oraz w następujących po tym zdarzeniu wypadkach na jeziorze Gopło. Członków kolegium elektorskiego otruto. Jak chcą niektóre źródła- umierali oni w boleściach jeszcze przy biesiadnym stole, nim skończyła się runda toastu zatrutymi trunkami.

Należy podkreślić na podstawie źródeł, że ówczesna geografia okolicy w której miały miejsce te zdarzenia, była całkowicie inna. Crusphicia znajdować się miała nad (lub jak chce Długosz, bezpośrednio na) jeziorze Gopło, którego poziom lustra był znacznie wyższy [1], o około 6,2 metra w XV wieku. Część autorów obecnie potwierdza doniesienia kronikarzy średniowiecznych, jakoby ówczesne oppidium Crusphicia znajdowało się na wyspie jeziora Gopło (podobnie jak Ostrów Lednicki).

Podaje się iż poziom wody miał być wyższy o 11 stóp ponad owe XV-wieczne 6,2 metra. Kroniki notują dawne granice jeziora, kilkakrotnie rozleglejszego niż obecne jeszcze 9 wieków temu. Prowadząca przez Gopło śródlądowa droga wodna pozwalała ominąć niebezpieczne dla ówczesnej żeglugi wybrzeże Bałtyku, przez co przyniosła miastu Kruszwica ogromną zamożność, jako że znajdowało się na przecięciu dróg wodnych.

Drewniana wieża na wyspie na jeziorze wg "Geografii fizycznej Polski" Łucjana Tatomia, służyć miała za latarnię owego "polskiego morza", jak podówczas zwano ten rzekomo znacznej wielkości zbiornik wodny. Inne źródło donosi iż latarnię - wieżę na jeziorze wznieśli zagraniczni (proto-hanzeatyccy) kupcy. Do obniżenia się poziomu wody w Gople miało dojść wskutek rozbiciu się na szereg mniejszych jezior donosi też publikacja "Monografie fauny Polski", Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976.

K. Szajnocha pisze "Cała okolica kruszwicka była według znawcy tych rzeczy "podobną do ogromnej wyspy, oblanej naokoło wodami" łączącymi Gopło z Wartą, Wisłą i Bałtykiem".

Z racji łatwości obrony tego typu lokalizacje były wówczas preferowane przez władców. Już poprzednik Popelusa Secundusa (Popiela II), Popelus I przeniósł stolicę państwa do Kruszwicy (Cruswitz, Crusphicia, istnieje niezwykła ilość odmian nazw tej miejscowości).

 Kruświca to miała przed Gnieznem i Poznaniem że położenie jej ukazywało wszelkie bezpieczeństwo od niespodzianych napaści a w otwartej wojnie zrażało całą potęgę nieprzyjaciela Z jednej strony długie i otwarte jezioro z drugich głębokie jego zatoki cieśniny odnogi Noteci i nieprzebyte bagna czyniły do niej przystęp trudny a przy miernej obronie zewsząd straszny dla najodważniejszego napastnika Przemysł i sztuka przyłożyła się jeszcze więcej do obwarowania tego miejsca hr Fryderyk Skórzewski jako znawca i prawy miłośnik zabytków dawnej chwały narodowej po pilnem rozpoznaniu położenia i śladów niezatartych dotąd dla bystrzejszego oka przeświadczył się że prócz potężnego zamku zbudowanego na półwyspie głębokie przekopy wysokie wały i groble bezpośrednio zamykały wszelki przystęp do Kruświcy że miasto to rozciągało się bardzo znacznie mianowicie wzgłuż grobli nad brzegami samego jeziora nareszcie że cała ta posada była przedtem podobną do ogromnej wyspy oblanej nakoło wodami. (Dzieła. Wyd. K.J. Turowskiego; Autor: Wawrzyniec Surowieck)

Udałem się ztamtąd do Kruszwicy stolicy Popielów były długo szczątki zamku ich Prusacy je na cegłę rozebrali nie pozostała tylko wieża dosyć wysoka nad jeziorem Gopło Od niej szedł niegdyś most prowadzący przez Gopło na małą wyspę gdzie lubieżne Popiele mieli pałac swój I w tych miejscach kopalnie ciekawe mogłyby nam odkryć pierwsze dawności naszej zabytki ("Pamiętniki czasów moich: dzieło pośmiertne"  Autorzy Julian Ursyn Niemcewicz, 1868)

Lokalizacja Crusphicii znajdowało się na przecięciu szlaków lądowych i wodnych. Badania wykazały istnienie wczesnośredniowiecznego kanału żeglugi śródlądowej, wyposażonego w archaiczne śluzy (łódź Wieletów jak też i resztki archaicznej śluzy odkryto w okolicy miejsca zwanego Przewłoką, łączącego dorzecze Warty z dorzeczem Wisły. Tego typu kanały nie były nieznane w tamtych czasach. Mniej więcej w tym samym okresie powstał kanał łączący Łabę i Dunaj, zwany Fossa Carolina, którego budowę w 793 r. zlecił Karol Wielki, współczesny wydarzeniom o których mowa w tekście.

Kanał łączący we wczesnym średniowieczu Wartę z Notecią i Wisłą był częścią ówczesnego szlaku bursztynowego, wiódł z okolic Kalisza poprzez jezioro Gopło i Wisłę aż na półwysep Sambia nad Bałtykiem. Na stronie 264 publikacji "Studien zur Cultur-Geschichte Polens" znajduje się opis budowy kolejnego kanału łączącego Wartę i Noteć. Autor opisuje znalezienie i zniszczenie bez przeprowadzenia badań wielu zatopionych statków rzecznych zagrzebanych w bagnach, torfowiskach przez które prowadzono nowo-budowany kanał. "Gopło ma dziś 24 km2 obszaru, lecz dawniej było znacznie większe i miało prawdopodobnie połączenie z Wisłą przez Bachorzę i Zgłowiączkę"- podaje tom 3 "Wiedzy o Polsce" z 1931 r.

oprac. Adam

Literatura:

[1] http://sms.zrc-sazu.si/pdf/02/SMS_02_Slupecki.pdf

[2] http://www.historycy.org/index.php?showtopic=18667

[3] http://books.google.pl/books?id=yrqeY839bMwC&pg=PA406&dq=lechus&hl=pl&sa=X&ei=pXJUUfGvIYvYPJ3_gNgD&ved=0CDQQ6AEwATgK#v=onepage&q=lechus&f=true

niegdyś Kruświcy Długosz opisując Gopło naznacza mu pięć mil długości a pół mili szerokości początek jego kładzie w końcu południowym przy żrzódłach rzeki Noteszy leżących pod miasteczkiem a dziś wioską zwaną Noteć W drugim końcu północnym pod zamkiem Szarleje wedle dle niego wyrzynała się znowu Notesz i płynęła dalej mimo Nakla Ujścia do Warty pod Santokiem W końca połndniowym między Wartą i Gopłem dwa tylko wymienia jeziora slesińskie i lnbstowskie z tego pierwszego wylewała się rzeka Goplenica do Warty pod Mo rzysławiem

Dzieła Wawrzyńca Surowieckiego: Z wiadomością o życiu i pismach autora, z ...

Autorzy Wawrzyniec Surowiecki books.google.pl/books?id=pB9KAAAAcAAJ

Wawrzyniec Surowiecki - 1861

Za namową Niemki żony swojej udał on chorobę i jakoby umierając sprosił stryjów swojich których częstując wszystkich razem wytruł Z ciał tych potrutych stryjów w jezioro Gopło powrzucanych wyszła wielka moc szczurów i myszy która ruszyła prosto na zamek książęcy w Kruszwicy. Na ten widok wszyscy dworzanie uciekli. Uciekał i książe Popiel ale go myszy goniły Uciekał w pole myszy za nim na łódź na jezioro dalejże i myszy płynęły za nim Popiel na wyspę iw wieży na wyspie stojącej z żoną i synami schronienia szukał myszy tiż za nim Opadłszy naostatek w tej wieży Popiela z żoną i dwoma synami zagryzły i zjadły. Takim przypadkiem zginął dom panujących.

Polska, dzieje i rzeczy jej: Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

Autorzy Joachim Lelewel

Niemniej stwierdza on, że ślady dawnych tarasów jeziornych i wygląd terenu potwierdzają opis Długosza, wedle którego Kruszwica była wyspą na jeziorze, a Gopło obejmowało obszar dzisiejszych jezior noszących nazwy: Szarlej i Mielno

[1] Ochrona przyrody - Tom 25 - Strona 26

Zakład Ochrony Przyrody (Polska Akademia Nauk), Polska Akademia Umiejętności. Komitet Ochrony Przyrody, Państwowa Rada Ochrony Przyrody - 1958 (on-line na: books.google.pl/books?id=kThMAAAAYAAJ )

"wejście do kanału Warta – Gopło, nazywane przez miejscową ludność Przewłoką – jak wykazały badania archeologiczne znajdowało się tu miejsce gdzie przeciągano łodzie zmierzające szlakiem bursztynowym na półwysep Sambia (szlak wodny wiódł z Kalisza do Gopła i dalej do Wisły). Znaleziono podczas wykopalisk dobrze zachowana łódź Wieletów oraz drewniane szczątki śluzy (prawdopodobnie najstarszej w Europie a może i na świecie)"

[2] http://www.ttt.turek.net.pl/?action=informacje&idin=14&ids=3

Jetzt zitterte das Land vor der Wuth und Grausamkeit des Tyrannen und beugte sich seinem Willen in sklavischem Gehorsam Aber bald überraschte das schwelgerische Paar die Rache des Himmels Aus den Leichen der Oheime die nach Popiel's Willen Niemand hatte bestatten dürfen krochen unzählbare Schaaren von Mäusen hervor und erfüllten alle Gemächer Feste gemauerte Zimmer Feuerbränee Schutzmittel aller Art vermögen sie nicht von dem Könige von dessen Gemahlin und ihren Kindern zurückzuhalten selbst auf einem Floß und hölzernen Thurme im Goplo See suchen die Ver folgten vergeblich Sicherheit Da verläßt sie Alles die aus vielen Wunden Blutenden schließen sich in das festeste Zimmer des Schlosses ein aber die Mäuse erreichen sie auch hier zerfleischen sie und zehren sie so gänzlich auf baß auch leine Spur der Leichen übrig blieb Dann verschwanden sie spurlos

Magazin für die Literatur des Auslandes, Tomy 21-22

books.google.pl/books?id=w3QZAAAAYAAJ

Joseph Lehmann - 1842

(...) tak niegdyś statki z Warty Neru Widawki Prosny Lisz warty i Obry snuły się po całej Wielkopolsce i przez Gopło zawijały na Wisłę Niedarmo też uchodziło wówczas Gopło za morze polskie Zasługiwało ono na tak zaszczytne miano raz dla ogromu swego któremu niedorównywało żadne inne z mnóstwa ówczesnych jezior polskich po wtóre dla związku z Wisłą przez wyschłe dziś jeziora i rzeki az Odrą nie jak teraz przez Noteć ale bezpośrednio przez Wartę Pierwsza dokładniejsza wzmiankę o Gople znajdujemy w Długoszu Miało ono wówczas pięć mil długości a pół mili szerokości Południowy brzeg jego sięgał źródlisk Noteci a na północy podmywały jego fale stopy zamku Szarleje W końcu południowym pomiędzy Wartą a Gopłem były dwa tylko jeziora Śleszyńskie i Łubstow skie Z pierwszego z nich wylewała się wyschła dzisiaj zupełnie Go plenica do Warty pod Morzysławiem Według zdania znawców wznosiło się wówczas zwierciadło Gopła najmniej o 11 wyżej nad dzisiejszy stan jego wód Niezawodna jest rzeczą źe w czasach dawniejszych w X i XI wieku jezioro to szerzej jeszcze rozlewać się musiało a poziom jego wyżej jeszcze się wznosił Wówczas to zatapiały fale goplanę wszystkie sąsiednie kotliny i niziny które do chwili obecnej jeszcze są zabagnione lub nawet miejscami oderwa nomi zalane jeziorkami a strugi i rzeki podobne do owej Goplenicy tworzyły nieprzerwany łańcuch wód stojących i łączyły gęstą siatką morze polskie z Wisłą i Odrą W owych to dawnych czasach było Gopło punktem centralnym całej żeglugi polskiej głównem stanowiskiem dla statków idących wielkim gościńcem wodnym łączącym Szczecin z Gdańskiem Zagrożone srogą burzą morską i niebezpieczeństwem rozbicia się lub zapędzenia na pełne morze wolały też statki przebierać się zaciszniej szą drogą na Gopło niż płynąć wzdłuż wybrzeży Tysiące masztów mijało więc corocznie Kruszwicę a mniemaniem niektórych przyświecała w długich nocach Myszą wieża jako morska latarnia zawijającym do kruszwickiego portu statkom Ze stanem Gopła wiązał się też nader ściśle stan nadgoplańskiej Kruszwicy Ogromny ruch handlowy na morzu polskiera wzbogacił ją wcześnie podniósł na czele wszystkich innych miast polskich zjednał pierwszeństwo przed Gnieznem i Poznaniem przerwanie żeglugi na Gople zniżenie się umorzą polskiego do rzędu pospolitych jezior strąciło i Kruszwicę ze stanowiska dawnej jej świetności zepchnęło ją do rzędu pospolitych miast Dzisiaj Gopło liczy zaledwie mil trzy długości Dokoła wznoszą się spadziste brzegi a pośrodku sterczy kilkanaście zielonych wysepek Postronnie ciągną się długie smugi dolin które niegdyś pokrywało Gopło dzisiaj zaś błyszczą po nich tylko Zwierciadła odosobnionych jezior Jakoż liczą obecnie w południowym końcu Gopła oprócz dwoch dawniejszych jezior Lubstowskiego i Śleszyńskiego i oprócz wielu pomniejszych jeziorek i rozległych bagien jeszcze pięć większych jezior Melno Gosławickie Lechińskie Brdowskie i Izbickie Są to niby wodoskazy dawnego stanu wód morza polskiego

(Geografia fizyczna Polski: Napisał Łucyan Tatomir, Tom 1 Autorzy Lucyan Tatomir)

Der Mäusethurm dessen Ruinen sich auf der Insel in Gopio befinden wurde gewifs entweder ab lieuchtthurm für die Schiffahrer zur Nachtzeit benutzt oder diente zur Wohnung der Fürsten jedoch zur Festung ist er nicht geeignet. Die Stadt muss auch gross gewesen seyn wie man aus dem Steinpflaster und den unterirdischen Mauern schließen kann Jetzt hat sie an Зoo Einwohner

Topographie des Herzogthums Warschau nach dem Polnischen bearbeitet

Autorzy Jerzy Benjamin Flatt, books.google.pl/books?id=9h8VAAAAQAAJ

Jerzy Benjamin Flatt - 1810

Die Schifffahrt auf der Weichsel belebte sich mehr und mehr und die an diesem Strome belegenen Städte und Flecken gewannen an Bedeutung Der alte Mäusethurm am Goplo See war ein von fremden Kaufherren angelegter Leuchtthurm aus dem Goplo See konnte man damals noch in die Weichsel gelangen Die Netze stand zwischen Bromberg
und Nakel wo gegenwärtig das große den von Friedrich II angelegten Kanal begrenzende Bruch sich hinzieht vermittelst eines bis in die Gegend von Krone sich erstreckenden gewaltigen Sees mit der Brahe zu jener Zeit noch einem bedeutenden an mehren Stellen Meilen breiten Flusse in Verbindung Sehr alte Urkunden erwähnen daß die Schisffahrt vom Goplo nach der Weichsel durch ein Naturereigniß unterbrochen worden sei und gestatten Deutschen unter der Bedingung an der Netze Mühlen anzulegen daß diese abgebrochen werden müßten wenn das Becken des verschwundenen Sees wieder mit Wasser sich füllen sollte und mehre zur Zeit der Kanal Anlage im Moore aufgefundene große Schiffe welche man ohne sie einer Untersuchung zu unterwerfen zertrümmerte bekunden die Richtigkeit jener Angaben.

Na stronie 264

Studien zur Cultur-Geschichte Polens - Tom 1 - Strona 263

books.google.pl/books?id=_FBKAAAAcAAJ

Carl Adler - 1866

Jeśli miałbym wskazać najdziwniejszy i jednocześnie przełomowy element historii Polski, to z pewnością jest to dość zamierzchła opowieść. Dość niesłusznie chyba wypchnięto ją z podręczników, mimo że jest to historia niesłychana.

W Polsce ta historia jest praktycznie nieznana w literaturze. Wymieniają ją zdawkowo i skrótowo bardzo nieliczne źródła. Tymczasem należy zaobserwować ogromne rozpowszechnienie tej opowieści- w różniących się od siebie głębią szczegółów wersjach- w literaturze obcojęzycznej. Z racji ogromu źródeł przytoczę tylko te, które mogę przetłumaczyć lub do których łatwo dotarłem. Historia ta obecna jest w tylu obcojęzycznych źródłach, i przetrwała w tak znacznej liczbie wersji, różniących się głębią (niekiedy ogromnej) szczegółowości, że  wydaje się mało prawdopodobne, by była to zwykła saga, legenda, jak chce obecna polityka historyczna.

Tą polityką historyczną chyba nie powinniśmy się przejmować. Nie wiadomo, na czym polega, przerażają natomiast różnice ze stanem opisanym w materiałach źródłowych. Rozliczni autorzy obcojęzycznych historii ziem polskich donoszą o wymieszaniu się Słowian z resztkami pozostałymi po emigracjach Gotów i Wandalów, którzy w większości wyemigrowali ku lepszym terenom. O wczesnośredniowiecznej Polsce istnieje dość bogata i obfita literatura, która niestety nie ma związku z archeologią, którą z kolei finansują politycy wg swojej własnej polityki historycznej. Może to się wydawać dziwne, ale dla przykładu do dziś nie zbadano archeologicznie tzw. "Kopca Wandy" lub Wendy, panującej w latach 750- 759 n.e. [3]

Zoll- Adamikowa w 1977 roku pisała że kopiec Wandy nigdy nie był badany przez archeologów. [1] Na forum historycy.org można spotkać dość krytyczne uwagi na temat stanu "polityki historycznej" w Polsce: "Swoją droga to jest bardzo dziwna i ciekawa sprawa, dlaczego kopiec Wandy usytuowany w miejscowości Mogiła pod Krakowem nie wzbudził zainteresowania archeologów. A przecież w latach sześćdziesiątych mieli do dyspozycji ogromne środki w ramach programu badań tzw. milenijnych i gdzie kopali - głownie w Wiślicy. Wymyślono bowiem, że to tam była stolica Wiślan. Oczywiście był duży sukces, stolicę tych wiślan w Wislicy nawet znaleziono, szkoda tylko, że przez drobną pomyłkę uznano zabytki z XII w. za starsze lat 300. Tak się fałszowało historię w czasach PRL.

A kopiec Wandy spokojnie czeka na swojego Schliemanna."

[2]

Popularna w Polsce polityka historyczna, która przebiła się także do podręczników szkolnych, promuje tezy zupełnie wbrew źródłom z epoki. Dla przykładu, w pierwszym z dokumentów, Dagome Iudex, określającym granice Polski i powstałym ok. 991 / 992 r. pojawia się określenie państwa jako "civitas Schinesghe", przyczym samo miasto Schinesghe jest jednoznacznie i w sposób nie budzący wątpliwości wymienione jako leżące nad rzeką Odrą. Spójrzcie zaś Państwo do podręczników czy do popularyzowanych w Polsce tez: oto owo Schinesghe ma być.... Gnieznem, mimo że miasto to nie leży nad żadną z rzek, a tym bardziej Odrą. Polskim autorom podręczników szkolnych tego typu przeszkody jak tekst materiałów źródłowych jednak nie są straszne.

Wydarzenia z 823 r (830 r. wg części źródeł) 

Oto mamy rok 823, a wg niektórych źródeł- 830. Ówczesne ziemie polskie są prawdziwym imperium, sądząc z potwierdzonych, co należy podkreślić, przede wszystkim w licznych źródłach obcojęzycznych, doniesieniach o ogromnej rozciągłości terytorialnej ówczesnego wczesnośredniowiecznego organizmu państwowego.

Wydaje się, że możliwe jest istnienie zorganizowanego, rozległego obszarowo organizmu państwowego. Sądząc z opisów, ówczesny król był wybierany i akceptowany przez kolegium książąt i elektorów. Zaliczało się do niego także 20 książąt pomorskich, pochodzących z jednej dynastii.

Źródła wspominają o śmierci całej tej dynastii podczas suto zakrapianego wieczoru w ówczesnym Crusphicia oppidum oraz w następujących po tym zdarzeniu wypadkach na jeziorze Gopło. Członków kolegium elektorskiego otruto. Jak chcą niektóre źródła- umierali oni w boleściach jeszcze przy biesiadnym stole, nim skończyła się runda toastu zatrutymi trunkami.

Według dzieła "Geschichte Polens" autorstwa Ferdinanda  A. ¬v Witzleben, Popiel II miał byc ostatnim z dynastii Krakusów. Piast z Kruszwicy miał rzekomo rządzić w latach 842- 862, ale najprawdopodobniej dopiero jego syn, Ziemowit (861- 892 ) uzyskał poparcie elektorów i możnych, stając się księciem Polski.

Jetzt zitterte das Land vor der Wuth und Grausamkeit des Tyrannen und beugte sich seinem Willen in sklavischem Gehorsam Aber bald überraschte das schwelgerische Paar die Rache des Himmels Aus den Leichen der Oheime die nach Popiel's Willen Niemand hatte bestatten dürfen krochen unzählbare Schaaren von Mäusen hervor und erfüllten alle Gemächer Feste gemauerte Zimmer Feuerbränee Schutzmittel aller Art vermögen sie nicht von dem Könige von dessen Gemahlin und ihren Kindern zurückzuhalten selbst auf einem Floß und hölzernen Thurme im Goplo See suchen die Ver folgten vergeblich Sicherheit Da verläßt sie Alles die aus vielen Wunden Blutenden schließen sich in das festeste Zimmer des Schlosses ein aber die Mäuse erreichen sie auch hier zerfleischen sie und zehren sie so gänzlich auf baß auch leine Spur der Leichen übrig blieb Dann verschwanden sie spurlos

Magazin für die Literatur des Auslandes, Tomy 21-22

books.google.pl/books?id=w3QZAAAAYAAJ

Joseph Lehmann - 1842

Należy podkreślić na podstawie źródeł, że ówczesna geografia okolicy w której miały miejsce te zdarzenia, była całkowicie inna. Crusphicia znajdować się miała nad (lub jak chce Długosz, bezpośrednio na) jeziorze Gopło, którego poziom lustra był znacznie wyższy [1]. Część autorów obecnie potwierdza doniesienia kronikarzy średniowiecznych, jakoby ówczesne oppidium Crusphicia znajdowało się na wyspie jeziora Gopło (podobnie jak Ostrów Lednicki). Podaje się iż poziom wody miał być wyższy o 11 stóp, a śródlądowa droga wodna pozwalała ominąć niebezpieczne dla ówczesnej żeglugi wybrzeże Bałtyku, przez co przyniosła miastu Kruszwica ogromną zamożność, jako że znajdowało się na przecięciu dróg wodnych. Drewniana wieża na wyspie na jeziorze wg "Geografii fizycznej Polski" Łucjana Tatomia, służyć miała za latarnię owego "polskiego morza", jak podówczas zwano ten rzekomo znacznej wielkości zbiornik wodny. Inne źródło donosi iż latarnię - wieżę na jeziorze wznieśli zagraniczni kupcy. Do obniżenia się poziomu wody w Gople miało dojść wskutek rozbiciu się na szereg mniejszych jezior donosi też publikacja "Monografie fauny Polski", Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976.

K. Szajnocha pisze "Cała okolica kruszwicka była według znawcy tych rzeczy "podobną do ogromnej wyspy, oblanej naokoło wodami" łączącymi Gopło z Wartą, Wisłą i Bałtymiem".  Z racji łatwości obrony tego typu lokalizacje były wówczas preferowane przez władców. Już poprzednik Popelusa Secundusa (Popiela II), Popelus I przeniósł stolicę państwa do Kruszwicy (Cruswitz, Crusphicia, istnieje niezwykła ilość odmian nazw tej miejscowości).

 Kruświca to miała przed Gnieznem i Poznaniem że położenie jej ukazywało wszelkie bezpieczeństwo od niespodzianych napaści aw otwartej wojnie zrażało całą potęgę nieprzyjaciela Z jednej strony długie i otwarte jezioro z drugich głębokie jego zatoki cieśniny odnogi Noteci i nieprzebyte bagna czyniły do niej przystęp trudny a przy miernej obronie zewsząd straszny dla najodważniejszego napastnika Przemysł i sztuka przyłożyła się jeszcze więcej do obwarowania tego miejsca hr Fryderyk Skórzewski jako znawca i prawy miłośnik zabytków dawnej chwaty narodowej po pil nem rozpoznaniu położenia i śladów niezatartych dotąd dla bystrzejszego oka przeświadczył się że prócz potężnego zamku zbudowanego na półwyspie głębokie przekopy wysokie wały i groble bezpośrednio zamykały wszelki przystęp do Kruświcy że miasto to rozciągało się bardzo znacznie mianowicie wzgłuż grobli nad brzegami samego jeziora nareszcie że cała ta posada była przedtem podobną do ogromnej wyspy oblanej nakoło wodami. (Dzieła. Wyd. K.J. Turowskiego

 Autorzy Wawrzyniec Surowieck)

Udałem się ztamtąd do Kruszwicy stolicy Popielów były długo szczątki zamku ich Prusacy je na cegłę rozebrali nie pozostała tylko wieża dosyć wysoka nad jeziorem Gopło Od niej szedł niegdyś most prowadzący przez Gopło na małą wyspę gdzie lubieżne Popiele mieli pałac swój I w tych miejscach kopalnie ciekawe mogłyby nam odkryć pierwsze dawności naszej zabytki ("Pamiętniki czasów moich: dzieło pośmiertne"

 Autorzy Julian Ursyn Niemcewicz, 1868)

Lokalizacja Crusphicii znajdowało się na przecięciu szlaków lądowych i wodnych. Badania wykazały istnienie wczesnośredniowiecznego kanału żeglugi śródlądowej, wyposażonego w archaiczne śluzy (łódź Wieletów jak też i resztki archaicznej śluzy odkryto w okolicy miejsca zwanego Przewłoką, łączącego dorzecze Warty z dorzeczem Wisły. Był on częścią ówczesnego szlaku bursztynowego, wiódł z okolic Kalisza poprzez jezioro Gopło i Wisłę aż na półwysep Sambia. Na stronie 264 publikacji "Studien zur Cultur-Geschichte Polens" znajduje się opis budowy kanału łączącego Wartę i Noteć. Autor opisuje znalezienie i zniszczenie bez przeprowadzenia badań wielu zatopionych statków rzecznych zagrzebanych w bagnach, torfowiskach przez które prowadzono nowo-budowany kanał.

Tego typu kanały nie były nieznane w tamtych czasach. Mniej więcej w tym samym okresie powstał kanał łączący Łabę i Dunaj, zwany Fossa Carolina, którego budowę w 793 r. zlecił Karol Wielki, współczesny wydarzeniom o których mowa w tekście. "Gopło ma dziś 24 km2 obszaru, lecz dawniej było znacznie większe i miało prawdopodobnie połączenie z Wisłą przez Bachorzę i Zgłowiączkę"- podaj tom 3 "Wiedzy o Polsce" z 1931 r.

[1] http://sms.zrc-sazu.si/pdf/02/SMS_02_Slupecki.pdf

[2] http://www.historycy.org/index.php?showtopic=18667

[3] http://books.google.pl/books?id=yrqeY839bMwC&pg=PA406&dq=lechus&hl=pl&sa=X&ei=pXJUUfGvIYvYPJ3_gNgD&ved=0CDQQ6AEwATgK#v=onepage&q=lechus&f=true

Notatki ze źródeł:

Dzieła Wawrzyńca Surowieckiego: Z wiadomością o życiu i pismach autora, z ...

 Autorzy Wawrzyniec Surowiecki books.google.pl/books?id=pB9KAAAAcAAJ

Wawrzyniec Surowiecki - 1861

niegdyś Kruświcy Długosz opisując Gopło naznacza mu pięć mil długości a pół mili szerokości początek jego kładzie w końcu południowym przy żrzódłach rzeki Noteszy leżących pod miasteczkiem a dziś wioską zwaną Noteć W drugim końcu północnym pod zamkiem Szarleje wedle dle niego wyrzynała się znowu Notesz i płynęła dalej mimo Nakla Ujścia do Warty pod Santokiem W końca połndniowym między Wartą i Gopłem dwa tylko wymienia jeziora slesińskie i lnbstowskie z tego pierwszego wylewała się rzeka Goplenica do Warty pod Mo rzysławiem

Za namową Niemki żony swojej udał on chorobę i jakoby umierając sprosił stryjów swojich których częstując wszystkich razem wytruł Z ciał tych potrutych stryjów w jezioro Gopło powrzucanych wyszła wielka moc szczurów i myszy która ruszyła prosto na zamek książęcy w Kruszwicy. Na ten widok wszyscy dworzanie uciekli. Uciekał i książe Popiel ale go myszy goniły Uciekał w pole myszy za nim na łódź na jezioro dalejże i myszy płynęły za nim Popiel na wyspę iw wieży na wyspie stojącej z żoną i synami schronienia szukał myszy tiż za nim Opadłszy naostatek w tej wieży Popiela z żoną i dwoma synami zagryzły i zjadły. Takim przypadkiem zginął dom panujących.

Polska, dzieje i rzeczy jej: Dzieje Polski potocznym sposobem opowiedziane

 Autorzy Joachim Lelewel

[1] Ochrona przyrody - Tom 25 - Strona 26

Zakład Ochrony Przyrody (Polska Akademia Nauk), Polska Akademia Umiejętności. Komitet Ochrony Przyrody, Państwowa Rada Ochrony Przyrody - 1958

Niemniej stwierdza on, że ślady dawnych tarasów jeziornych i wygląd terenu potwierdzają opis Długosza, wedle którego Kruszwica była wyspą na jeziorze, a Gopło obejmowało obszar dzisiejszych jezior noszących nazwy: Szarlej i Mielno (on-line na: books.google.pl/books?id=kThMAAAAYAAJ )

[2] http://www.ttt.turek.net.pl/?action=informacje&idin=14&ids=3

"wejście do kanału Warta – Gopło, nazywane przez miejscową ludność Przewłoką – jak wykazały badania archeologiczne znajdowało się tu miejsce gdzie przeciągano łodzie zmierzające szlakiem bursztynowym na półwysep Sambia (szlak wodny wiódł z Kalisza do Gopła i dalej do Wisły). Znaleziono podczas wykopalisk dobrze zachowana łódź Wieletów oraz drewniane szczątki śluzy (prawdopodobnie najstarszej w Europie a może i na świecie)"

Zamek miał zostać spalony w 1271 r.

A. Manko: Der Mäuseturm bei Krusehwitz und der Goplosee, Lissa 1907.

Na stronie 127 czasopisma Die Grenzboten: Zeitschrift für Politik, Literatur und Kunst,

Die Grenzboten: Zeitschrift für Politik, Literatur und Kunst - Tom 1;Tom 22 - Strona 127

books.google.pl/books?id=ahpGAAAAcAAJ

1863 - Den Familien berichtete Popiel, die Onkel waeren angeheitert mit dem Schiff abgefahren und offenbar gekentert.

Die Grenzboten: Zeitschrift für Politik, Literatur und Kunst, Tom 1;Tom 22- w 1863 świętowano jubileusz powstania państwa polski

wszerz i stanąć wodą aż w Kijowie tak niegdyś statki z Warty Neru Widawki Prosny Lisz warty i Obry snuły się po całej Wielkopolsce i przez Gopło zawijały na Wisłę Niedarmo też uchodziło wówczas Gopło za morze polskie Zasługiwało ono na tak zaszczytne miano raz dla ogromu swego któremu niedorównywało żadne inne z mnóstwa ówczesnych jezior polskich po wtóre dla związku z Wisłą przez wyschłe dziś jeziora i rzeki az Odrą nie jak teraz przez Noteć ale bezpośrednio przez Wartę Pierwsza dokładniejsza wzmiankę o Gople znajdujemy w Długoszu Miało ono wówczas pięć mil długości a pół mili szerokości Południowy brzeg jego sięgał źródlisk Noteci a na północy podmywały jego fale stopy zamku Szarleje W końcu południowym pomiędzy Wartą a Gopłem były dwa tylko jeziora Śleszyńskie i Łubstow skie Z pierwszego z nich wylewała się wyschła dzisiaj zupełnie Go plenica do Warty pod Morzysławiem Według zdania znawców wznosiło się wówczas zwierciadło Gopła najmniej o 11 wyżej nad dzisiejszy stan jego wód Niezawodna jest rzeczą źe w czasach dawniejszych w X i XI wieku jezioro to szerzej jeszcze rozlewać się musiało a poziom jego wyżej jeszcze się wznosił Wówczas to zatapiały fale goplanę wszystkie sąsiednie kotliny i niziny które do chwili obecnej jeszcze są zabagnione lub nawet miejscami oderwa nomi zalane jeziorkami a strugi i rzeki podobne do owej Goplenicy tworzyły nieprzerwany łańcuch wód stojących i łączyły gęstą siatką morze polskie z Wisłą i Odrą W owych to dawnych czasach było Gopło punktem centralnym całej żeglugi polskiej głównem stanowiskiem dla statków idących wielkim gościńcem wodnym łączącym Szczecin z Gdańskiem Zagrożone srogą burzą morską i niebezpieczeństwem rozbicia się lub zapędzenia na pełne morze wolały też statki przebierać się zaciszniej szą drogą na Gopło niż płynąć wzdłuż wybrzeży Tysiące masztów mijało więc corocznie Kruszwicę a mniemaniem niektórych przyświecała w długich nocach Myszą wieża jako morska latarnia zawijającym do kruszwickiego portu statkom Ze stanem Gopła wiązał się też nader ściśle stan nadgoplańskiej Kruszwicy Ogromny ruch handlowy na morzu polskiera wzbogacił ją wcześnie podniósł na czele wszystkich innych miast polskich zjednał pierwszeństwo przed Gnieznem i Poznaniem przerwanie żeglugi na Gople zniżenie się umorzą polskiego do rzędu pospolitych jezior strąciło i Kruszwicę ze stanowiska dawnej jej świetności zepchnęło ją do rzędu pospolitych miast Dzisiaj Gopło liczy zaledwie mil trzy długości Dokoła wznoszą się spadziste brzegi a pośrodku sterczy kilkanaście zielonych wysepek Postronnie ciągną się długie smugi dolin które niegdyś pokrywało Gopło dzisiaj zaś błyszczą po nich tylko Zwierciadła odosobnionych jezior Jakoż liczą obecnie w południowym końcu Gopła oprócz dwoch dawniejszych jezior Lubstowskiego i Śleszyńskiego i oprócz wielu pomniejszych jeziorek i rozległych bagien jeszcze pięć większych jezior Melno Gosławickie Lechińskie Brdowskie i Izbickie Są to niby wodoskazy dawnego stanu wód morza polskiego (Geografia fizyczna Polski: Napisał Łucyan Tatomir, Tom 1  Autorzy Lucyan Tatomir)

Der Mäusethurm dessen Ruinen sich auf der Insel in Gopio befinden wurde gewifs entweder ab lieuchtthurm für die Schiffahrer zur Nachtzeit benutzt oder diente zur Wohnung der Fürsten jedoch zur Festung ist er nicht geeignet. Die Stadt mufs auch grofs gewesen seyn wie man aus dem Steinpflaster und den unterirdischen Mauern schließen kann Jetzt hat sie an ?oo Einwohner

Topographie des Herzogthums Warschau nach dem Polnischen bearbeitet

 Autorzy Jerzy Benjamin Flatt, books.google.pl/books?id=9h8VAAAAQAAJ

Jerzy Benjamin Flatt - 1810

Die Schifffahrt auf der Weichsel belebte sich mehr und mehr und die an diesem Strome belegenen Städte und Flecken gewannen an Bedeutung Der alte Mäusethurm am Goplo See war ein von fremden Kaufherren angelegter Leuchtthurm aus dem Goplo See konnte man damals noch in die Weichsel gelangen Die Netze stand zwischen Bromberg

und Nakel wo gegenwärtig das große den von Friedrich II angelegten Kanal begrenzende Bruch sich hinzieht vermittelst eines bis in die Gegend von Krone sich erstreckenden gewaltigen Sees mit der Brahe zu jener Zeit noch einem bedeutenden an mehren Stellen Meilen breiten Flusse in Verbindung Sehr alte Urkunden erwähnen daß die Schisffahrt vom Goplo nach der Weichsel durch ein Naturereig